Η περιοχή της Μάνης κατοικήθηκε στον πρώιμο Μεσαίωνα από Σλάβους. Μετά την ίδρυση του Πριγκιπάτου της Αχαΐας, οι Φράγκοι οικοδόμησαν τρία κάστρα στην περιοχή της Μάνης: το φρούριο του Πασσαβά στον δρόμο που οδηγούσε από το Γύθειο προς τον Νότο, της Μεγάλης Μαΐνας, του οποίου η θέση δεν έχει ταυτιστεί, και του Λεύκτρου (Beaufort) κοντά στη Ζαρνάτα (σύγχρονη Καρδαμύλη). Ο Γουλιέλμος Βιλλαρδουίνος αναγκάστηκε να παραδώσει τα κάστρα στους Βυζαντινούς το 1262, ως λύτρα για την απελευθέρωσή του όταν πιάστηκε αιχμάλωτος στη μάχη της Πελαγονίας. Μεταξύ 1453 και 1459, ο διοικητής της Μάνης Μανουήλ Καντακουζηνός υποκίνησε τους Αλβανούς της Πελοποννήσου να εξεγερθούν ενάντια στον Δεσπότη του Μυστρά. Μετά την κατάληψη της υπόλοιπης Πελοποννήσου από τους Οθωμανούς ο Μεχμέτ Β΄ δεν προχώρησε ως τη Μάνη. Μεταξύ 1454-1469, οι Μανιάτες συμμάχησαν με τους Βενετούς στον πόλεμο των τελευταίων με τους Οθωμανούς. Το 1459 ο τιμαριούχος της Βορδονίας Κροκόδειλος Κλαδάς κήρυξε εξέγερση η οποία κατεστάλη μετά από δύο χρόνια. Το 1670 οι Οθωμανοί, με τη βοήθεια του Μανιάτη πειρατή Λυμπεράκη Γερακάρη και αξιοποιώντας τοπικές έριδες, κατέλαβαν αρκετά φρούρια και έχτισαν τα κάστρα της Ζαρνάτας και του Κελεφά. Τότε το γένος των Στεφανόπουλων (Stefanopoli) μετανάστευσε στην Κορσική. Η Μάνη αποτέλεσε τμήμα του βενετικού Βασιλείου του Μωρέως από το 1688 μέχρι το 1715. Μετά την ανακατάληψη της Πελοποννήσου, οι Οθωμανοί αναγνώρισαν την τοπική αυτονομία της Μάνης έναντι καταβολής ετήσιου φόρου. Το 1770 οι Μανιάτες συντάχθηκαν με τον Θεόδωρο Ορλώφ αλλά μετά την αποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων αναγκάστηκαν να αντιμετωπίζουν μόνοι τον οθωμανικό στρατό. Τελικά, με τη μεσολάβηση του Διερμηνέα του Οθωμανικού Στόλου Νικόλαου Μαυρογένη, αναγνωρίστηκε η αυτονομία της περιοχής έναντι αύξησης του ετήσιου φόρου στην Υψηλή Πύλη. Η συμφωνία προέβλεπε επίσης ότι ένας από τους καπετάνιους της Μάνης θα αναγνωριζόταν ως μπέης της περιοχής λογοδοτώντας στον αρχιναύαρχο του Οθωμανικού Στόλου. Οι Μανιάτες πρωτοστάτησαν στην έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης συμμετέχοντας στην κατάληψη της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου 1821, αλλά ήρθαν σε σύγκρουση με τις διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις γιατί επεδίωκαν τη διατήρηση της τοπικής αυτονομίας της περιοχής.
Περιηγητές στη Μάνη
H Mάνη, χάρις στη γεωγραφική της θέση καθώς και την ιδιοτυπία των κατοίκων της κεντρίζει το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων και την καθιστά υποχρεωτικό σημείο αναφοράς από πολλούς περιηγητές που περιπλέουν το Tαίναρο έχοντας άλλους προορισμούς. Tον 18ο αιώνα τα ιστορικά γεγονότα οδήγησαν επίσημες αποστολές αλλά και φιλοπερίεργους περιηγητές να ενδιαφερθούν για τη Mάνη και τους Mανιάτες. Όλοι αναφέρονται στην πολεμική ετοιμότητα των κατοίκων, στα έθιμα αρπαγής και εκδίκησης, αλλά και στη μοναδικότητα του φυσικού και οικιστικού συνόλου. Tοπογραφικές, γεωγραφικές και διοικητικές πληροφορίες καθώς και λεπτομέρειες του καθημερινού βίου τονίζουν τον εγκρατή και ανθεκτικό χαρακτήρα των κατοίκων, την ισχυρή οργάνωση των οικογενειών καθώς και το ανεξάρτητο πνεύμα τους. H Γαλλική Eπιστημονική Aποστολή του Mοριά (1829-30) μελέτησε τον φυσικό και ιστορικό πλούτο και αυτής της περιοχής και δημοσίευσε τα πορίσματά της σε σπουδαίες σε όγκο και ποιότητα εκδόσεις.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Μέξης Δήμος Ν., Η Μάνη και οι Μανιάτες, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 1977.
Κόμης Κώστας, Πληθυσμός και οικισμοί της Μάνης, 15ος-19ος αιώνας, Ιωάννινα 1995.
Γιάννης Σαΐτας (Επιμ.), Μάνη, Μαρτυρίες για το χώρο και την κοινωνία, περιηγητές και επιστημονικές αποστολές (15ος -19ος αι.), Πρακτικά Συμποσίου, Λιμένι Αρεόπολοης, 4-7 Νοεμβρίου 1993, ΙΝΕ-ΕΙΕ, Αθήνα 1996.
