Η πρώτη βέβαιη μνεία της πόλης των Ιωαννίνων προέρχεται από ένα σιγίλλιο του Βασιλείου Β΄ το 1020. Στα μέσα του 12ου αιώνα επισκέφθηκαν την πόλη ο Άραβας γεωγράφος Ιντρισί και ο Εβραίος ραββίνος Βενιαμίν από την Τουδέλα, και αναφέρθηκαν στην ακμή και την ευημερία της. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204, τα Ιωάννινα περιλήφθηκαν στο Δεσποτάτο της Ηπείρου που ίδρυσε ο Μιχαήλ Α΄ Άγγελος Κομνηνός. Στους επόμενους δύο αιώνες η πόλη άλλαξε αρκετές φορές κυρίαρχο. Το 1430 η πόλη παραδόθηκε στον Οθωμανό σουλτάνο Μουράτ Β΄. Ο σουλτάνος επέτρεψε στους κατοίκους να συνεχίσουν να ζουν στο εσωτερικό της τοιχισμένης πόλης και να διατηρήσουν τα τιμάριά τους. Τα προνόμια αυτά αφαιρέθηκαν μετά την αποτυχημένη εξέγερση του Διονυσίου του Σκυλοσόφου το 1611. Τον 17ο αιώνα ξεκίνησε η μεγάλη ακμή της πόλης, με την ανάπτυξη βιοτεχνικών και εμπορικών δραστηριοτήτων, που κορυφώθηκε στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα. Τα Ιωάννινα ήταν διαμετακομιστικό κέντρο για τα εμπορεύματα που εξάγονταν από τα λιμάνια της Ηπείρου προς τη Δυτική Ευρώπη ενώ παράλληλα αναπτύχθηκε η βιοτεχνία. Λειτουργούσαν στην πόλη πολλά εργαστήρια βυρσοδεψίας, κηροποιίας, μεταλλοτεχνίας και αργυροχοΐας. Αναπτύχθηκε έτσι μια σημαντική τάξη εμπόρων και βιοτεχνών, οι οποίοι συνέβαλλαν στην άνθηση της πόλης. Τα Ιωάννινα γνώρισαν την περίοδο αυτή και πνευματική ανάπτυξη, με την ίδρυση σχολών όπως του Γκιούνμα και του Μαρούτση. Το 1788 γίνεται πασάς των Ιωαννίνων ο Αλή, με τη διοίκηση του οποίου συνδέεται η μεγαλύτερη ακμή της πόλης. Το 1820, η οθωμανική κυβέρνηση, ανήσυχη από τις τάσεις ανεξαρτητοποίησης του Αλή πασά, έστειλε στρατό στα Ιωάννινα. Κατά την πολιορκία η πόλη κάηκε. Η πόλη καταλήφθηκε από τον ελληνικό στρατό στις 21 Φεβρουαρίου 1913, μετά από πολύμηνη πολιορκία.

Οι περιηγητές στα Γιάννενα

Σημαντικοί και δραστήριοι ταξιδιώτες βρέθηκαν στον ηπειρωτικό χώρο και τα Γιάννενα την περίοδο κατά την οποία ηγεμόνευε ο Aλή πασάς (1787-1822). Περισσότεροι από πενήντα ταξιδιώτες έγραψαν χρονικά, απομνημονεύματα, οδοιπορικά, σημειώσεις, επιστολές και υπομνήματα για τον Aλή και την περιοχή την οποία εξουσίαζε. Tα κείμενα αυτά, που περιέχουν μαρτυρίες από προσωπικές συναντήσεις αλλά και θρύλους, μυθεύματα και διαδόσεις, συνέθεσαν διάφορα στερεότυπα, τα οποία και τροφοδότησαν πλουσιοπάροχα τη δίψα του αναγνωστικού κοινού στην Ευρώπη με λεπτομέρειες τόσο από τον πολιτικό όσο και τον ιδιωτικό βίο του περίφημου ηγεμόνα. Tα περιηγητικά αυτά κείμενα αποτελούν ένα πολύ πλούσιο υλικό για τα πρόσωπα, τα γεγονότα, τον περίγυρο και τον ευρύτερο χώρο επιρροής και δράσης του Aλή πασά.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Μιχαηλάρης Παναγιώτης, «Αλή πασάς των Ιωαννίνων, τα όρια της περιφερειακής αυτονομίας», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, τ. 1, Αθήνα 2003, σελ. 257-272.

Φλέμιγκ Κάθριν, Αλή Πασάς ο μουσουλμάνος Βοναπάρτης, Οδυσσέας, Αθήνα 2000.

Κοκολάκης Μιχάλης, Το ύστερο γιαννιώτικο πασαλίκι, Χώρος, διοίκηση και πληθυσμός στην Τουρκοκρατούμενη Ήπειρο (1820-1913), ΚΝΕ-ΕΙΕ, Αθήνα 2003.